درمان مبتنی بر طرحواره یا طرحواره درمانی یکی از رویکردی درمانی در روانشناسی و مشاوره است است که طی سالهای اخیر محبوبیت بالایی را در بین متخصصین حوزه سلامت به دست آورده است طرحواره درمانی توسط جفری یانگ و برای درمان اختلالات شخصیت و اختلالات مزمنِ و بیمارانی که به سایر درمان‌ها مثل درمان شناختی رفتاری کلاسیک که توسط بک و همکاران تدون شده بود پاسخ نداده‌اند یا اگر درمانی را دریافت کرده بودند و حتی درمان موثر بوده است اما عود علائم و بیماری در آنها بالا بوده است مورد استفاده قرار می گیرد. طرحواره درمانی، رویکردی یکپارچه نگر است که از ترکیب نظریه‌ها و تکنیک‌هایی که از قبل وجود داشته‌اند حاصل شده است؛ مانند درمان شناختی رفتاری، روان تحلیلی روابط شیء، نظریه‌ی دلبستگی،گشتالت درمانی و رویکردهای دیگر. برای آشنایی بیشتر با طرحواره درمانی باید با چهار مفهوم اساسی در طرحواره درمانی آشنا شویم: الف- طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه منظور از طرحواره در طرحواره درمانی به طور مشخص، طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه‌اند که الگوهای معیوب از ادراک، هیجان و احساس فیزیکی و جسمی در طول عمر فرد هستند. طرح‌واره‌ها ناسازگار، باورهای ناهشیار و ناسازگار درباره‌ی خودمان، دیگران و دنیا هستند که آنقدر برایمان واقعی و بدیهی اند که آنها را واقعیت محض می‌پنداریم و افسار افکار و هیجانات و رفتارهای ما را در دست می‌گیرند و باعث آشفتگی و نارضایتی در روابط عاطفی و بین فردی و شغلی می‌شوند. در واقع طرحواره های ناسازگار اولیه شامل سازمانی از خاطرات، هیجانات، احساسات بدنی و شناخت واره هایی هستند که رفتار ما تحت تاثیر قرار می دهند. طرحواره های ناسازگار اولیه شامل 18 طرحواره هستند که در 5 دسته قرار داده می شود: دسته الف) بریدگی و طرد که شامل ۵ طرحواره است:
- طرد و رهاشدگی
- بی‌اعتمادی / بد رفتاری
- محرومیت هیجانی
- نقص و شرم
- بیگانگی و انزوای اجتماعی
دسته ب) استقلال و عملکرد مختل شده که شامل ۴ طرحواره است:
- وابستگی / بی کفایتی
- آسیب‌پذیری نسبت به بیماری و ضرر
- گرفتار / خود تحول نیافته
- شکست
دسته ج) محدودیت‌های مختل که شامل ۲ طرحواره است:
- استحقاق / بزرگ منشی
- خود کنترلی و خود انضباطی نا کافی
د) دیگر جهت‌مندی که شامل ۳ طرحواره است:
- اطاعت
- ایثار
- تأییدطلبی
دسته ه) گوش به زنگی بیش از حد و بازداری که شامل ۴ طرحواره است:
- منفی گرایی / بدبینی
- تنبیه گرایی
- استانداردهای سفت و سخت / انتقاد جویی
- بازداری هیجانی
- سبک‌های مقابله‌ای
در طرحواره درمانی منظور از سبک‌های مقابله‌ای، واکنش‌های رفتاری یک شخص به طرح‌واره‌هایش است. سه سبک مقابله‌ای شامل اجتناب، تسلیم و جبران افراطی وجود دارد سبکهایی که معمولاً باعث تقویت طرح‌واره‌ها می شوند.
- در «اجتناب» شخص تلاش می‌کند تا از موقعیت‌هایی که طرح‌واره‌ی معیوبش را فعال می‌کند دوری کند.
- در «تسلیم» فرد منفعلانه طرح‌واره‌ی معیوبش را قبول می‌کند و تلاشی برای مقابله‌ی مناسب با آن نمی‌کند و تغییر رفتاری در موقع بروز نتایج ناخوشایند اجتناب ناپذیر از خود نشان نمی‌دهد.
- «در جبران افراطی» که به آن «واکنش افراطی» نیز می‌گویند، فرد برای اینکه اجازه ندهد عواقب ناخوشایند ناشی از یک طرحواره اش به وقوع بپیوندد، تلاش خیلی زیاد و اضافه انجام می‌دهد.
- ذهنیت های طرحواره ای
منظور حالات ذهنی هستند از مجموع طرح‌واره‌ها و سبک‌های مقابله‌ای فرد که به صورت «نوع بودن» او در موقعیت‌های مختلف خاص یا متداول دیده می شود حاصل می شود. چهار ذهنیت طرحواره ای وجود دارد:
- ذهنیت کودکانه
- ذهنیت مقابله ای ناکارآمد
- ذهنیت والد ناکارآمد
- ذهنیت بزرگسال سالم
- نیازهای هیجانی اساسی
یکی از دلایل اصلی شکل گیری طرحواره ها ارضاء نشدن نیازهای هیجانی اساسی است که در دوران کودکی نادیده گرفته شده اند . این نیازها در دسته قرار داده می شوند: الف: دلبستگی ایمن به دیگران ( نیاز به امنیت، ثبات، محبت و پذیرش) ب: خودگردانی، کفایت و هویت ج: آزدی در بیان نیازها و هیجان های سالم د: خودانگیختگی و تفریح ه: محدودیت های واقع بینانه و خویشتن داری اعتقاد برا است که طرحواره ها خروجی 3 عامل یعنی نیازهای هیجانی، تجارب اولیه و خلق و خوی هیجانی می باشند که بیشترین تجلی آنها در روابط فردی و بین فردی می باشد. در طرحواره درمانی، با هدف اصلاح طرحواره ها، اصلاح سبک های مقابله ای و اصلاح ذهنیت ها، معمولا روانشناسان و مشاوران حاذق و برجسته و طرحواره درمانگران حرفه ای از راهبردهای شناختی، تجربی، رفتاری و بین فردی استفاده می کنند. اگر شما هم به دنبال یک مشاور و روان شناس خوب در تهران، مشاور و روان شناس خوب در سعادت آباد، مشاور و روان شناس خوب در غرب تهران، مشاور و روان شناس خوب در منطقه 2 تهران هستید می توانید با شماره های 099018183006 و 02126740351 تماس بگیرید و از خدمات یک مرکز معتبر رونشناسی و مشاوره در تهران بهره مند شود.
